Het Alaska van John Muir - april

Wij hebben John Muir leren kennen in Glacier Bay. Hij was de eerste Amerikaan uit de zuidelijke staten van Amerika die eind achttienhonderd de gletsjers van Glacier Bay beschreef en vol verwondering rondzwierf door Alaska met een andere blik dan bont en zalm. Van geboorte een Schot, maar al jong met zijn ouders naar Amerika gekomen, was hij een gedreven 'naturalist'. Zijn tijd ver vooruit, met een passie voor natuur en natuurbehoud én hij kon goed schrijven. Mede door zijn lobbywerk werden Yosemite, Sequoia en de Sierra Nevada nationale parken in de US. Zijn publicaties bereikten vele Amerikanen en veranderde hoe er naar natuur werd gekeken. Het zorgde voor het eerste toerisme naar Alaska, op de stoomboot vanuit Seattle. Door Muir's verhalen werden mensen nieuwsgierig en wilden ze deze wonderschone natuur met eigen ogen zien.

Na onze “ontmoeting” ben ik boeken van Muir gaan lezen, prachtige verhalen en ik ben dan ook erg vereerd dat ik een gastblog van hem op mag nemen tussen onze reisverhalen. Ik heb nergens zo'n mooie beschrijving gevonden van dit deel van Alaska als deze! Mijn eigen woorden schieten steeds tekort om het wonderlijke landschap te beschrijven waar we door heen varen. Dus doe een stapje terug in de tijd, naar een lager tempo en vaar mee met John Muir op de stoomboot door Oost Alaska. Ervaar in zijn woorden wat wij dagelijks om ons heen zien.

“De ontzagwekkende wildernis van Alaska is, met haar imposante bergen vol gletsjers en sneeuw, haar diepe, landinwaarts lopende fjorden, bloemrijke planten, grenzeloze hoeveelheid groene bossen en eilanden en sprankelende, klaterende wateren, een schitterend gebied voor wie van mooie waterbronnen houdt en is tegenwoordig goed bereikbaar voor de gewone reiziger.

De bootreis vanuit Puget Sound naar de kop van de Alexander archipel is werkelijk betoverend. Wetenschappelijke belangstelling buiten beschouwing gelaten ken ik geen enkele andere tocht door de wildernis van Amerika waarin zoveel mooi, groots en nieuw natuurschoon zich zo onbelemmerd voor het oog ontvouwt. Starend vanaf het dek van het stoomschip wordt je soepel over het kalme water gevoerd, steeds verder, langs honderden eilanden, allemaal dicht begroeid met groen dat ruimschoots van water wordt voorzien. Van de gebruikelijke ongemakken van een zeereis heb je geen last, omdat de route leidt door een netwerk van windstille kanalen met doorgaans zo weinig deining als op een rivier, en zonder de zilte geur in de lucht en de bruine algenstrook die je bij eb op beide oevers ziet, zou je je maar moeilijk kunnen voorstellen dat je op zout water bent; het lijkt eerder alsof je een reeks gletsjermeren in het binnenland afvaart. Dag in dag uit drijf je te midden van een waar sprookjesland, het ene uitzicht nog mooier dan het andere.

Vóór deze reis was ik nog nooit door zulk onbeschrijflijk natuurschoon omringd geweest. Van iets vastomlijnds valt nog relatief gemakkelijk een schilderachtig beeld te schetsen – een meer in een bos, een gletsjerweide, een waterval in een vallei of zelfs een imposant berglandschap waar je, na door dichte bossen van piek naar piek geklommen te zijn, vanaf een open plek op uitkijkt. Dat is nog wel te doen en kan een min of meer treffend beeld opleveren, want daarin vinden we ruimte voor een begin, dat we wellicht ook weten af te ronden. Maar dit web van natuurschoon waar de noordkust door wordt opgesierd is zo onbegrensd en uitgestrekt, heeft zoveel elementen waarvan absoluut niets kan worden genegeerd of weggelaten, is zo gevarieerd en tegelijkertijd zo hetzelfde, met lijnen die subtiel en oneindig in elkaar overlopen, terwijl het geheel zo ijl is, zo teer, zo vluchtig in licht en schaduw, dat elke pennenstreek vulgair en vruchteloos aandoet.

Hoe verder we de glanzende wegen door baaien en zeestraten volgen, langs bos en waterval, eiland en berg, met de hemelsblauwe kaap in de verte, hoe meer het er op lijkt dat we uiteindelijk het paradijs van dichters, het huis der gelukzaligen, zullen bereiken.

Hier vaar je rustig een smal kanaal in, tot de rand van het water omzoomd door beboste bergen. Er is geen vergezicht, en je blik blijft rusten op alles in je nabijheid. De bossen zijn dicht beplant, als een korenveld, en doordat ze op een steile helling groeien steekt bijna elke boom boven de anderen uit, als mensen op een tribune- de blauwgroene, spits toelopende toppen van de Menzies-sparren, de warme geelgroene Merten-sparren met hun toppen die als vingers alle kanten op wijzen of elegant als grashalmen omlaag hangen, en de luchtige vederlichte bruingroene Alaska-ceder, die harmonieus in zijn omgeving opgaat; korsten en mossen op de takken, een strook struikgewas langs de oevers. 

Daar waar de bomen door winterlawines zijn weggevaagd en op de hogere plekken zie je lichtgroene plekken, holtes vol sneeuw en schaduw, bronnen van oeroude gletsjers en ondiepe, steile dalen met watervalletjes die voornamelijk achter stroken kornoelje en els verstopt zitten, en hier en daar een stukje wit laten zien als ze over een loodrechte, mossige klif lopen, of zich pas weer vertonen op het bruine alg op de oever. Wellicht schieten er een paar eenden door de lucht, misschien zie je op een dode spar een Amerikaanse zeearend op zijn gemak zijn veren verzorgen, of hoor je de intens eenzame roep van een fuut, en het hele landschap bestaat uit een woestheid die net zo ingesloten en afgezonderd is als de woestheid van de bergen.

Inmiddels vaart het stoomschip misschien al zo dicht bij de oever dat je de paarse kegels van de sparren in het voorbijgaan bijna aan kunt raken. Maar dan komen er, met magische snelheid, nieuwe taferelen in zicht. Zodra je om een uitstulpende kaap heen bent gevaren, wordt je oog naar verreikende uitzichten getrokken, omringd door licht gekromde, charmant in het gelid staande landtongen, die sierlijk achter elkaar wegduiken en in de verte steeds vager en ongrijpbaarder worden. Het gladde kanaal waar je op vaart strekt zich er als een rivier tussen uit, met hier en daar een rimpeling van de springende zalmen die als heldere zilverstralen zo'n halve meter boven het oppervlak uitkomen, en zwermen witte zeemeeuwen die als lelies tussen de vlekjes zonlicht dobberen; terwijl de koele, witte zonneschijn die overal gefilterd op valt de lucht, het land en het water tot een bleek nevelig blauw vermengt. 

Dan, terwijl je vol van een vaag, dromerig verlangen in de verte van deze bladerrijke zeeweg staart, vaart het stoomschip rustig met een bocht via een tot dan toe ongeziene doorgang verder naar een uitgestrekt gebied, een wijde baai vol eilandjes die zijn uitgestrooid en gegroepeerd in vormen en composities die alleen de natuur kan hebben bedacht. Sommige, met steile kliffen, duiken loodrecht de blauwe prairie van het zilte nat in; andere zijn afgerond met een gladde, bolle rotsrand, of met holle bochtjes die eindigen in vlakke punten vol cypergras. Sommige zijn zo klein dat het net is alsof er losse bomen uit de aangrenzende wouden zijn geplukt en in het water zijn gezet om ze vers te houden. Hier en daar zie je misschien een eenzame, kale rots vlak boven het water uitsteken, als een zwarte punt aan het eind van een volzin van eilanden, waarvan elke regel in vorm en betekenis in het spiegelwater wordt weerkaatst.”

Het verhaal gaat nog tientallen pagina's verder, voor mij een feest om te lezen en zeer aan te raden. De erfenis van John Muir is nog steeds levend, in zijn boeken en essays, de parken waar hij zich sterk voor heeft gemaakt, en zelfs in Nederland. Staatsbosbeheer organiseert wandelingen in de geest van John Muir op de Veluwe, wandelingen waar je je laat verrassen door de natuur om je heen, door met een andere blik te kijken. Want of je nu in Alaska bent of in Nederland, natuur is geweldig.

Fragment Alaska uit “In de Wildernis” van John Muir, vertaling door Eefje Bosch. Overgenomen met toestemming van uitgever van Oorschot, Amsterdam

isbn 978 90 282 80755