Sointula, plaats van harmonie - juni

We varen tussen Vancouver eiland en de vaste wal, met gelukkig de nodige tussenstops, want het is een prachtig gebied. De lucht is geklaard en we maken een interessante stop op Malcolm eiland. Dit hele gebied is rond 1900 pas gekoloniseerd door de – meestal –

Europese immigranten. De inheemse bevolking woonde hier al duizenden jaren, maar een waterpokken epidemie eind 1800 had de Indiaanse bewoners gedecimeerd. Ongeveer 90% van de mensen overleed in korte tijd aan deze en andere ziektes. De Hudson Bay Company had al wel verschillende handelsplaatsen langs de kust begin 18^e eeuw. Victoria begon als haar geschiedenis als fort rond 1840, gevolgd door de houthakkersstad Vancouver in 1886. Waar wij nu varen werd het gebied langzaam en spaarzaam bewoond door 'witten'. De grootste trekpleisters waren hout en visserij. De voorraad prachtig hout leek onuitputtelijk en veel werd verscheept naar Europa. De visserij concentreerde zich op de zalmvangst en werd gecontroleerd door de cannery's, de bedrijven die de zalm inblikten en verscheepten. Een hard leven, ver van alle comfort en zorg.

De geschiedenis van Malcolm Eiland is hierop een uitzondering. Een groep Finnen was geëmigreerd naar Canada en werkten in de mijnen van Durban op Vancouver eiland. Dat was niet de betere toekomst die voor ogen hadden en ze gingen op zoek naar een beter leven. Ze kwamen in 1900 naar Malcolm eiland om een socialistische coöperatieve commune op te zetten, een van de eersten in zijn soort. Voor de ideologische grondslag en leiding vroegen ze Socialist Matti Kurikka uit Finland te komen. Het dorpje werd Sointula genoemd, “Plaats van Harmonie”. Het eiland was onontgonnen terrein en hard werk was het zeker om huizen te bouwen en land geschikt te maken voor landbouw. Probeer je eens voor te stellen dat je alles van de grond af op moet bouwen, elektriciteit en machines waren er niet en alles moest zelf gemaakt worden inclusief het eten. In een van de eerste jaren was er een grote bosbrand waarbij 11 mensen omkwamen en huizen verloren gingen, een enorme tegenslag. In het piepkleine museumpje van Sointula liggen de zelf uitgegeven kranten “Aika” met inspirerende artikelen uit die tijd en de plattegrondjes waarop te zien is hoe het groeide. Er werd een Finse Hall gebouwd als verbindend middelpunt in het dorp. Er hangen foto's van theater optredens en muziek uitvoeringen en een kleine bibliotheek. Naast een eigen plek werd er veel tijd gestoken in cultuur en ontwikkeling voor de hele gemeenschap. Er waren sport sessies en een gymnastiek groepje, een gezonde geest in een gezond lichaam.

Kurikka, de stuwende kracht achter Sointula is een charismatisch, persoon maar minder bedreven in het leiden van een groeiende gemeenschap en er ontstaan fricties. Kurikka wordt opgevolgd door Makela, een sobere leider, maar de magie is gebroken. Na 4 jaar vertrekt ongeveer de helft van de groep. De gemeenschap maakt nieuwe afspraken, geen commune meer, maar nog wel veel gedeelde waarden. Veel starters blijven, ondanks zware jaren rondom de crises. Ze worden houthakkers en vissers en langzaam aan krijgen ze vaste grond onder de voet. Er komen gelijkgestemde geesten wonen en de gemeenschap groeit. Jarenlang was Sointula echt een plek van harmonie, met hardwerkende bewoners, mooie houten huisjes en prachtige tuinen. Geen drank op het eiland, geen politie (tot 1960) en religieuze tolerantie waren de hoekstenen van het succes. Al denk ik dat onderlinge saamhorigheid en zorg voor elkaar ook een groot aandeel had. In het museum noemen ze het sisu, het Finse woord voor taaie doorzettingskracht.

Als wij aan wal komen zien we gelijk dat het anders is dan de plaatsen die we eerder aangedaan hebben. Het eilandgevoel wat je ook hebt als je naar Vlieland gaat of Schouwen-Duiveland van voor de dammen. Eilandtijd loopt op een andere klok. Maar er is meer. Het dorpje is piepklein en ligt uitgestrekt langs de baai, omzoomd door wilde bloemen en tuinen. Hier en daar is het kleurige houten huisje vervangen door een wat moderner bouwsel, maar de sfeer is nog authentiek en eerder Fins/Europees dan Canadees. In het één kamer grote visitorburo zit een aardige vrijwilligster die ons wegwijs maakt. In de haven en in het dorp zijn fietsen te leen. Ik ben duidelijk niet opgegroeid in een commune want mijn vraag of ze op slot moeten wordt met gelach begroet. “Nee, natuurlijk niet, en als ze weg zijn had iemand anders ze harder nodig”. Buiten staat een grote kast met groente en plantjes, zelf afrekenen in een conserven-blikje.

De coöperatieve supermarkt, opgericht in 1909, de allereerste in heel Canada, is een ander overblijfsel uit vroeger tijden. Van deze tijd zijn de kunstenaars die hier neerstrijken en mooie dingen maken, galerie aan huis.

We verkennen het eiland met de fiets en lopend. Een lange wandeling loopt langs Beautiful Bay en mooi is het zeker. Oud bos met enorme bomen, afgewisseld met zicht op zee, het kiezelstrand en veel vogels. Op één plek is een stuk strand waar orka's komen om met hun buik over de kiezels schuren, een soort massage salon dus, maar we hebben niet het geluk om de orka's daar (of elders) te zien. De andere wandeling loopt langs de oude “homestead” van Mateoja, een alles in één huis/boerderij. We zien een vage vorm in de grond, ijzeren werktuigen en een oude put, voor de rest heeft de natuur de homestead weer tot zich genomen. We zien wel de bomen met de brandplekken van bijna honderd jaar geleden. Aan het eind van de wandeling is een heerlijk zoet water meertje om te zwemmen. Het kan nét en is verfrissend, maar niets voor Roel.

Er is maar één ding wat we missen in het dorp: kinderen en jonge mensen. We zien eigenlijk alleen maar leeftijdsgenoten. De middelbare school is al jaren geleden gesloten en jongeren die op het eiland opgroeien vertrekken bijna allemaal naar Vancouver eiland of elders. Sommige gezinnen hebben zelfs een weekend relatie waarbij moeder met de kinderen op het vaste land (Vancouver eiland) woont en vader zijn werk doet op het eiland.

Naast het visitorburo zit een leuk koffietentje, Coho Jack. We komen er een paar keer en raken aan de praat met de serveerster. Zij is Braziliaanse maar na jaren Vancouver was ze met haar partner op zoek naar een andere omgeving en vond ze Sointula. Dus wie weet komt er ook weer een opleving in de geschiedenis van het eiland. Een nieuwe golf van jonge mensen met een idealistisch verlangen naar een plek van harmonie waar het groen is en de tijd ontspanner loopt dan in de grote steden.

Wij gooien los, met kruidenplantjes van het eiland onder de buiskap, ons eigen stukje Sointula aan boord.